Stereotypy i funkcje kognitywne – kompleksowe wyjaśnienie najważniejszych aspektów MBTI, część 1

Niczym Alicja w głąb króliczej nory,
tak my w odmęty funkcji kognitywnych

W tym poście poznamy podstawy teorii, bez której MBTI nigdy by nie powstało. Chodzi o funkcje kognitywne, czyli funkcje poznawcze mózgu, zgodnie z którymi zgłębiamy świat dookoła nas, zbieramy informacje, podejmujemy decyzje, reagujemy na otoczenie i innych. Funkcje determinują nasze życie codziennie i sposób myślenia, to one sprawiają, że często tak diametralnie się od siebie różnimy. Zrozumienie funkcji kognitywnych pozwoliło mi przeniknąć mój własny umysł, wreszcie pojęłam skąd pochodzą pewne zachowania czy myśli. Uniknęłam też wielu rozczarowań i kłótni, bo wreszcie wiedziałam jak spojrzeć na drugiego człowieka.

Jak wspominałam w pierwszym poście – każdy z nas żyje w jakimś pudełku. Czy to naszych własnych przekonań, upodobań, sposobu myślenia, czy też wychowania i konwencji społecznej. Dopiero gdy zauważymy ściany tego pudełka – wtedy możemy je przekroczyć, aby lepiej zrozumieć drugiego człowieka i pokonać własne ograniczenia.

Zacznijmy od zabicia w zarodku pewnych stereotypów. Ekstrawertyk i introwertyk to nie „ten, co lubi ludzi i ten, co chowa się w domu, kiedy tylko może”. Ekstrawertyk po prostu czerpie energię ze swojego otoczenia, patrzy na zewnętrzne możliwości albo żyje tu i teraz. Introwertyk czerpie energię z własnych myśli lub odczuć, a jego wewnętrzny świat niekoniecznie musi mieć wiele wspólnego z zewnętrznym. Rodzajów ekstrawertyków i introwertyków również jest wiele i nie każdy będzie podobny do drugiego. 

W byciu introwertykiem w ogóle nie o to chodzi,
ale gif mnie jakoś rozwalił :D

Kolejny stereotyp – typy T (myślące) to typowi logicy bez uczuć, a typy F (odczuwające) nie patrzą na fakty, tylko bazują na samych emocjach. Całkowita bzdura. Pierwszym odruchem typów T zazwyczaj jest spojrzenie na rzeczywistość lub na pulę logicznych możliwości. Uczucia się odzywają, lecz później, gdyż dojście do reakcji emocjonalnej zajmuje im więcej czasu niż innym. Z kolei typy F nie są jedynie ludźmi, którzy zadręczają innych własnymi emocjami, płaczą po kątach, a logika to dla nich jakiś obcy, niezgłębiony (po)twór. W MBTI nie chodzi wcale o emocjonalne podejście do życia, lecz o sposób podejmowania decyzji – typy F biorą pod uwagę jak dana decyzja wpłynie na innych, podczas gdy dla T liczy się przede wszystkim to, co jest najbardziej logiczne. Może się wydawać, że typy T to najlepsi liderzy, jednak to typy F wprowadzają harmonię i dbają o dobre samopoczucie członków grupy. 

Każdy człowiek, nawet w obrębie jednego typu, różnie rozwija swoje funkcje. Mój typ to ENFP, ale moi przyjaciele o tym samym typie osobowości często zachowują się dość różnie – z okazji wychowania, przekonań, czy właśnie różnie rozwiniętych funkcji. Jak już wspominałam w innym poście, w porównaniu ze znajomym ENFP, który potrafi zapomnieć zabrać z domu własnej głowy, jestem wzorem porządku, jednak coś za coś – on jest mocno ekstrawertyczny, a ja potrzebuję więcej czasu dla siebie. Podobno w pełni rozwijamy wszystkie funkcje dopiero w wieku około 40 lat, zatem kreowanie naszej osobowości to ciągły proces. Bez funkcji kognitywnych nie ma co typować ludzi czy fikcyjnych postaci. Same literki nie wystarczą. „Hmm, jest introwertykiem, lubi fakty, nie znosi emocji, nic nie planuje – musi być ISTP!” – niestety tak typować się nie da.

Od razu ostrzegam – miejscami może to brzmieć jak czarna magia, ale obiecuję, że tak naprawdę zrozumienie funkcji kognitywnych wcale nie jest takie trudne :) Najważniejsze to nie zrazić się mnogością liter, kolejności i wyjaśnień. 

Każda osobowość ma określone 4 funkcje poznawcze – dominującą, pomocniczą, trzecią i czwartą (ang. dominant, auxiliary, third and fourth function). Dwóch pierwszych używamy najczęściej, dwóch ostatnich najrzadziej. Czwarta najczęściej odzywa się w późniejszych latach życia, dlatego dzieci to chodzące przykłady najbardziej charakterystycznych cech poszczególnych typów.

Żeby rozwalić nam wszystkim mózgi jeszcze bardziej, oto funkcje kognitywne:

Si: Introverted Sensing

Ni: Introverted iNtuiting

Ti: Introverted Thinking

Fi: Introverted Feeling

Se: Extraverted Sensing

Ne: Extraverted iNtuiting

Te: Extraverted Thinking

Fe: Extraverted Feeling

Si: Introwertyczne Poznanie

Ni: Introwertyczna Intuicja

Ti: Introwertyczne Myślenie

Fi: Introwertyczne Odczuwanie

Se: Ekstrawertyczne Poznanie 

Ne: Ekstrawertyczna Intuicja

Te: Ekstrawertyczne Myślenie
Fe: Ekstrawertyczne Odczuwanie

Jak widzimy wyżej, istnieją cztery funkcje ekstrawertyczne (ukierunkowane na działanie i interakcję ze światem zewnętrznym – Se, Ne, Te, Fe) oraz cztery introwertyczne (ukierunkowane na analizę i refleksję – Si, Ni, Ti, Fi). Każdy, nieważne czy introwertyk czy ekstrawertyk, posiada dwie funkcje ekstrawertyczne i dwie introwertyczne. „Jak to możliwe, że mam jakąkolwiek cechę ekstrawertyka?” – zapyta niejeden. Cały wic polega na tym, że ekstrawertycy wolą używać swojej pierwszej, ekstrawertycznej funkcji, podczas gdy introwertycy preferują swoją pierwszą, czyli introwertyczną.

Cztery spośród funkcji są ukierunkowane na percepcję – przetwarzanie nowych informacji i badanie możliwości (Se, Si, Ne, Ni), a cztery są związane z podejmowaniem decyzji i osądami, przez co skupiają się na wysnuwaniu wniosków i wprowadzaniu planów w życie (Te, Ti, Fe, Fi).

Najważniejsze jest jednak to, że każdy ma jedną funkcję intuicyjną, jedną funkcję poznania, jedną myślenia i jedną odczuwania. Dlatego właśnie typy T mają uczucia, typy F potrafią podejmować logiczne decyzje, typy P umieją się genialnie zorganizować, a typy J zrelaksować i nie tworzyć planów. Każdy z nas ma w sobie wszystkiego po trochę, jednak o naszej osobowości decydują używane funkcje kognitywne i ich kolejność.

Funkcje występują w dość konkretnych kolejnościach i myślę że patrząc szczegółowo na poszczególne typy sami dojdziecie do tego, na czym to właściwie polega. Warto jednak wspomnieć, że nie można mieć zarówno ekstrawertycznego, jak i introwertycznego odczuwania albo ekstrawertycznego i introwertycznego poznania – dostaliśmy po jednej funkcji danego rodzaju i koniec.

Przy typowaniu najważniejsze jest, aby zauważyć dwie pierwsze cechy, gdyż to one najszybciej rzucają się nam w oczy (w końcu najczęściej ich używamy). Na początku najłatwiej będzie zobaczyć pierwszą. Na portalu thoughtcatalog.com Heidi Priebe opisała to za pomocą obrazu basenu.

Jesteśmy na basenie. Nasza pierwsza, dominująca funkcja to woda. Jest wszędzie, zatem o niej nie myślimy, tylko działamy z nią w zgodzie. To nasz naturalny impuls, którego możemy nawet nie zauważyć. 

Nasza druga funkcja to drabinka. W pewnym stopniu możemy zdecydować czy jej użyjemy, czy nie. Jesteśmy bardzo świadomi jej obecności. Da się ją przez jakiś czas ignorować, ale nigdy nie zniknie. Aby do niej dotrzeć, musisz przepłynąć przez wodę (pierwszą funkcję).

W młodym wieku trzecia i czwarta funkcja często służy za koło ratunkowe – potrzebne tylko w stresie. Jeśli zaczniesz tonąć w swojej pierwszej funkcji, trzecia i czwarta cię uratują. Kiedy jesteś starszy, funkcje te mogą stać się jak zabawki na basenie, których używasz, kiedy chcesz. Możemy to nazwać aktualizacją typu.

Funkcje kognitywne każdego typu

Tu rozrysowane jeszcze inaczej, dla znających angielski :)

A w następnym poście dokładny opis poszczególnych funkcji. See you!